Zielony kapelusz, czyli estetyka budynków przemysłowych

Zielony kapelusz, czyli estetyka budynków przemysłowych

Wymienione obiekty są raczej urody nienachalnej jak mawiała Maria Czubaszek. Przeważa w tym wypadku funkcja a wszelkie fanaberie architekta nie spotykają się z entuzjazmem inwestora, choć zdarzają się wyjątki dotyczące szczególnie infrastruktury komunikacyjnej: dworce kolejowe, mosty, kładki dla pieszych. Drogowcy od pewnego czasu zawierają w specyfikacjach zapisy, w których estetyka budynków także określana jest jako istotny aspekt, czego widomym przykładem jest chociażby wantowy Most Siekierkowski w Warszawie „występujący” niemal w każdym polskim filmie. Znakomitym przykładem, że obiekt przemysłowy może pięknie funkcjonować w przestrzeni publicznej jest spalarnia odpadów Spittelau w Wiedniu. Oznacza to, że funkcjonalność i estetyka budynków może iść w parze pod warunkiem rozumnego współdziałania uczestników procesu inwestycyjnego:

• zamawiającego,
• inżyniera budownictwa ponoszącego odpowiedzialność za przyjęte rozwiązania konstrukcyjne, w tym za bezpieczeństwo obiektu,
• architekta odpowiadającego za wygląd obiektu oraz jego wkomponowanie w istniejącą zabudowę.

Jeżeli ambitni projektanci mają wolną rękę i zasobnego inwestora sami dążą do stworzenia interesującego obiektu o walorach ponadczasowych kojarzonych z miejscem, jak stalowa wieża inżyniera konstruktora Gustawa Eiffla, która powstała tylko na potrzeby wystawy światowej w 1889 r., a stała się symbolem Paryża.

Spalarnia odpadów we Wiedniu

Inaczej mają się sprawy, jeżeli realizowany obiekt jest z zlokalizowany z dala od przestrzeni publicznej. Wówczas nikt nie zwraca uwagi na estetykę i wydaje się, że jest naturalne przyzwolenie na brzydotę. Zazwyczaj dotyczy to fabryk, centrów logistycznych, oczyszczalni ścieków, ujęć wody, ciepłowni, budynków gospodarczych, wiat. Rola architekta ogranicza się tu do sporządzenia lub tylko podpisania planu zagospodarowania sporządzonego przez technologa, ponieważ jest to wymagane przepisami.

Na styku kompetencji branżowych

Zgodnie z definicją zawartą w polskiej ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym „przestrzeń publiczna to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne”.

Przykładami przestrzeni publicznych są drogi i ulice, place miejskie czy różne stale dostępne budowle i budynki stanowiące własność publiczną. Przestrzeniami publicznymi są też zwykle różne formy krajobrazu przyrodniczego stanowiące własność państwową lub prywatną. Czy to oznacza, że wszystko co jest poza przestrzenią publiczną musi być byle jakie i brzydkie?

Wydaje się, że w cale nie musi. Potrzeba harmonii w relacji z otoczeniem zależy wyłącznie od nas i nie jest regulowana żadnymi przepisami. Aby połączyć funkcje technologiczne z estetyką wystarczy chwila refleksji – czy rezultaty naszej pracy nie będą zgrzytem w otoczeniu. Już przez sam dobór odpowiednich materiałów i kolorystykę można dużo zmienić. To detale decydują o estetyce inwestycji i końcowym wrażeniu wywieranym na postronnym obserwatorze, czyli tak naprawdę większości z nas zwanej społeczeństwem. Przeciętnego obserwatora nie interesuje technologia zawarta w obiekcie. Wystarczająca jest informacja o jego przeznaczeniu zawarta na stosownej tablicy. Sukcesem projektanta technologa jest, jeżeli wybudowany obiekt na tyle wtapia się w otoczenie, że nie zwraca niczyjej uwagi.

Niektóre rozwiązania dotyczące technologii obiektów gospodarki komunalnej zlokalizowane są na powierzchni trenu lub nad nią zajmując miejsce w przestrzeni (włazy i pokrywy otworów technologicznych, osadniki nadziemne, rurociągi nadziemne, wiaty, składowiska, kominy, czerpnie  i wyrzutnie gazów itp.). Wygląd tych elementów zależy wyłącznie od technologa lub konstruktora budowlanego. W tym przypadku architekt jest wykluczony z aktywnego uczestnictwa w procesie projektowym.

Materiały wykończeniowe w obiektach technologicznych

Szczególnie wdzięcznymi materiałami do konstruowania detali obiektów inżynierskich są laminaty, poliwęglany i stal nierdzewna.

Laminaty poliestrowe TWS (ang. GRP)

Tworzywa sztuczne wzmacniane włóknem szklanym określane są w Polsce skrótem TWS znane również, jako GRP (Glass-Reinforced Plastic), FRP (Fiber Reinforced Plastic), GFK (Glasfaserverstärkter Kunststoff ) RTRP [Reinforced Thermosetting Resin Plastic], RTP [Reinforced Thermoset Plastic]). Tworzywa TWS stosowane są ze względu na ich wysoką wytrzymałość mechaniczną, niską masę, odporność na korozję i działanie temperatury, właściwości izolacyjne, gładką powierzchnię wewnętrzną, łatwość kształtowania, łatwość naprawy i ekonomiczność.

Laminat poliestrowo-szklany TWS znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie wykorzystanie standardowych materiałów staje się niemożliwe. Z racji na doskonałe właściwości plastyczne wyroby z laminatu mogą przybrać każdy kształt. W życiu codziennym spotykamy je na placach zabaw, elewacje budynków, elementy karoserii aut, itp.

Szeroki wachlarz żywic stosowanych do produkcji pozwala na uzyskanie pożądanych parametrów, dlatego też wyroby z TWS mogą być doskonałą alternatywą dla drogich stali oraz aluminium. TWS idealnie nadaje się do wykonywania hermetyzacji obiektów gospodarki komunalnej, dzięki którym można zapobiec emisji lotnych substancji zapachowych uciążliwych dla środowiska, np. takich jakie powstają podczas zagniwania ścieków. TWS stosowany jest także do produkcji krat pomostowych oraz renowacji studzienek kanalizacyjnych w formie wykładzin.

Zielone kapelusze z TWS na zbiornikach przepompowni, komorze zasuw i komorze przepływomierza

Łupiny z TWS na zbiornikach retencyjnych ścieków komunalnych.

Poliwęglany

Poliwęglan jest stosowany wszędzie tam, gdzie potrzebne jest przezroczyste tworzywo o wyjątkowo dobrych parametrach mechanicznych. Ze względu na swoją przezroczystość poliwęglan wykorzystuje się do budowy wytrzymałych szyb, świetlików i przeszkleń, np. w obiektach przepompowni ścieków. Poliwęglany to tworzywa sztuczne, które formalnie są estrami kwasu węglowego. Produkuje się je w wyniku procesu wtryskiwania i wytłaczania na gorąco. Charakteryzują je bardzo dobre własności mechaniczne, w szczególności udarność i duża przezroczystość. Pod tymi względami przypominają pleksiglas, ale poliwęglan jest znacznie wytrzymalszy i odporniejszy na uszkodzenia. Jego twardość i odporność na ściskanie jest zbliżona do aluminium. Takie cechy sprawiają, że poliwęglany stosuje się wszędzie tam, gdzie potrzebne jest przezroczyste tworzywo o wyjątkowo dobrych parametrach mechanicznych. Przede wszystkim używa się go do uodpornienia szklanych szyb, sprawiając, że się nie tłuką. Szyby z czystego poliwęglanu są też stosowane w samolotach, szybach hełmów astronautów, kierowców Formuły 1 i wielu innych miejscach, gdzie potrzebny jest materiał wytrzymujący znaczne różnice ciśnień lub duże obciążenia mechaniczne.

Poliwęglan produkowany jest w wielu wariantach dla różnych celów zastosowania. Może mieć postać:

• – płyt komorowych (z kanalikami),
• – płyt litych (płaskich),
• – paneli komorowych.

Wejście do przepompowni wykonane z kształtowników aluminiowych i poliwęglanu

Naświetla i wejście do obiektu technologicznego oczyszczalni wykonane z poliwęglanu

Stal nierdzewna

Określenie stal nierdzewna stosowane jest dla grupa stali o specjalnych właściwościach fizykochemicznych, odpornych na korozję ze strony np.: czynników atmosferycznych (korozja gazowa), rozcieńczonych kwasów, roztworów alkalicznych (korozja w cieczach).

Wyróżnia się 4 główne rodzaje stali nierdzewnych: stal austenityczna, stal ferrytyczna, stal martenzytyczna, stal ferrytyczno-austenityczna duplex. Każdy rodzaj składa się z kilku gatunków stali. Stal najczęściej używana w budownictwie to stal austenityczna, głównie stal o oznaczeniu 1.4301 według normy EN 10088 lub stal gatunku 1.4401 stosowana w przypadku większych zagrożeń korozyjnych.

Stal nierdzewną w Polsce oznacza się według 5 najważniejszych norm:

• – Polska Norma PN
• – Europejska Norma EN 10088
• – Amerykańska Norma AISI
• – Rosyjska Norma GOST
• – Niemiecka Norma DIN.

Praktyczne właściwości stali to najważniejszy powód, dla którego znalazła ona szerokie zastosowanie w budownictwie i architekturze. Jej niewątpliwą zaletą jest także nieskazitelny wygląd, który stal może zachować przez dziesiątki lat. Oprócz atrakcyjnego wyglądu stale nierdzewne oferują także wyższą odporność na zarysowania. Dzięki temu, koszty związane z naprawami, konserwacją czy utrzymaniem czystości, są znacznie niższe niż w przypadku materiałów  tradycyjnych.

Szczególne znaczenia stal nierdzewna ma na oczyszczalniach ścieków i innych obiektach gospodarki komunalnej, gdzie występują jony chloru i siarkowodór.

Nierdzewna czerpnia powietrza

Barierki i schody ze stali nierdzewnej

Refleksja na zakończenie

Najgorszym rozwiązaniem i zaniedbaniem projektanta jest pozostawienie tak ważnej kwestii jaką jest estetyka budynków do decyzji wykonawcy robót, wówczas bez wątpienia na i tak nienachalnej urodzie nowej inwestycji, pojawią się, nieusprawiedliwione wiekiem zmarszczki. Projektantom polecam, niech postawienie kropki nad „i” będzie waszą małą przyjemnością i satysfakcją z projektowania.